Het Dolhuys, Nationaal Museum van de Psychiatrie

Voor iedereen die meer wil weten over psychiatrie is een bezoek aan Het Dolhyus in Haarlem een absolute must. Het museum maakt op een speelse, beeldende en educatieve manier "gekte" bespreekbaar en wil vooroordelen over psychiatrische patienten wegnemen. Gevestigd in een middeleeuws pand bood Het Dolhuys aanvankelijk onderdak aan mensen met besmettelijke ziekten, maar ook ‘dollen’ werden hier opgevangen. Sinds 2008 is het een toonaangevend museum in de beeldvorming over psychiatrie. Naast de permanente tentoonstelling worden er ook lezingen gehouden door al dan niet depressieve schrijvers, bevlogen psychiaters en gedreven patienten die de stereotype beeldvorming van gekken voortdurend ter discussie stellen.

Wat valt er te beleven?
Het gebouw zelf is sowieso al een bezoek waard. Zo zijn bijvoorbeeld de oorspronkelijke dolcellen uit de 16de eeuw nog intact. In die tijd werden gekken in de stikdonkere kleine ruimtes opgesloten of aan een ketting vastgeketend, soms levenslang! Door zo’n dolcel in te gaan en de deur achter je te sluiten kun je aan den lijve ervaren hoe de opgesloten gekken zich gevoeld moeten hebben: eenzaam, koud en gedesoriënteerd. In het gebouw zijn 20 ruimtes met een historische bestemming te vinden. Door een bepaalde route in het museum te volgen kun je letterlijk op ontdekkingesreis door de wereld van de waanzin. Een van de eerste ruimtes die je bezoekt is de kastenkamer. In kasten, die oorspronkelijk uit psychiatrische inrichtingen komen, zijn persoonlijke verhalen te horen van patiënten. En niet alleen hoor je hun stemmen, ook zie je een verzameling van hun spulletjes, waardoor de patiënten echt voor je gaan leven. Je kunt bijvoorbeeld het verhaal van Veysel volgen, die na de Havo psychoses kreeg. Hij dacht dat iedereen hem als terrorist zag. Later op de route door het museum kom je Veysel weer tegen. Daar kun je via een koptelfoon horen hoe het verder met hem is gegaan, hoe hij zijn leven heeft opgepakt en wat zijn toekomstplannen zijn. In de zogenaamde verklaringskamers worden verklaringsmodellen gepresenteerd over krankzinnigheid door de eeuwen heen. Ooit was men in de veronderstelling dat gekte veroorzaakt werd door een disbalans in lichaamsvochten of bezetenheid van de duivel, terwijl op dit moment psychiatrische aandoeningen meestal als lichamelijke ziekten worden aangeduid. Door die presentaties wordt duidelijk hoe cultuur- en tijdbepaald een verklaring van gekte is. In de psychiaterkamer leren we meer over de geschiedenis van de ziektebeelden. In 1800 kenden we slecht vier ziektebeelden en nu kennen we er honderden. Door middel van een touchscreen in het bureau van de psychiater kun je vragen stellen. Op de muur kun je lezen wat de hedendaagse psychiater doet. Daarbij wordt niet ontkend dat de belevingswerelden van patiënten en hulpverleners soms mijlenver uit elkaar liggen.
Het Dolhyus is echt een belevingsmuseum. Ervaringen van mensen die met de psychiatrie in aanraking zijn gekomen vormen de rode draad in de collectie. Er valt veel te zien, zoals foto’s, films en voorwerpen uit psychiatrische ziekenhuizen. Daarbij ontbreken de dwangstoel, voorzien van leren riemen en het electroshockapparaat niet. Er valt veel te lezen, te ervaren en veel om over na te denken. Na een bezoek aan het museum blijft vooral de vraag hangen: “Wat is normaal?”